BEKLE BEKLE! BU YAZI NE HAKKINDAYDI?
28-11-2023
16:08
Demans (Unutmak İstemiyorsan Bunu Kaydet)
Demans, sadece unutkanlık değil, aynı zamanda bir yaşam hikayesinin silinmesi demektir. Beynimizin sessiz çığlığı olarak adlandırabileceğimiz bu durum, sadece bireyleri değil, tüm aileleri etkileyen karmaşık bir sorundur. Bu Blog yazımızda, demansın sırlarını değinerek bu zorlu yolculuğun arkasındaki gerçekleri keşfedeceğiz. Unutulmaz bir bilgi yolculuğuna hazır mısınız?
Demans Nedir?
Demans, bilişsel işlev kaybı ve günlük yaşam becerilerinde azalma ile karakterize edilen karmaşık bir nörolojik durumdur. Beyin hücrelerindeki hasar veya ölüm, demansın ortaya çıkmasına neden olur. Bu durum, bellek(hafıza) kaybı, bilişsel fonksiyonlarda azalma, problem çözme yeteneğinde zorluklar, düşünme, dil, karar verme ve sosyal yeteneklerde gerileme ile sonuçlanır. Demansla bağlantılı bazı hastalıklar mevcuttur bunlar şu şekildedir: Demans, Alzheimer hastalığı, vasküler demans, Lewy cisimciği demansı gibi birçok hastalıkla ilişkilidir. Alzheimer hastalığı, genellikle hafıza kaybı ve bilişsel gerileme ile kendini gösterir. Vasküler demans, beyin damarlarında meydana gelen hasar sonucu ortaya çıkar ve genellikle inme sonrasında gelişir. Lewy cisimciği demansı ise protein birikimleri nedeniyle çeşitli semptomlara yol açar. Her bir tür, beyin hücrelerinin belirli bir şekilde etkilenmesine bağlı olarak farklı belirtiler gösterir.
Demans ve Alzheimer Arasındaki Farklar:
Demans ve Alzheimer hastalığı, bilişsel yeteneklerdeki bozulmalarla karakterize edilen, ancak farklı etiyolojiye sahip olan beyin hastalıklarıdır. Bu iki durum, bireylerin günlük yaşam aktivitelerini etkileyebilir, ancak belirgin farklılıklar gösterirler.
Alzheimer hastalığı, demansın en yaygın nedenlerinden biridir ve kendine özgü belirtiler gösterir. Hastalık genellikle hafif bellek kaybıyla başlar ve zamanla bilişsel yeteneklerde genel bir düşüşe yol açar. Alzheimer'ın karakteristik özellikleri arasında beta-amiloid plak birikimi ve nörofibril düğümler olarak adlandırılan anormal protein kümelerinin oluşumu yer alır. Bu durum, özellikle hipokampus ve korteks bölgelerinde beyinde belirgin değişikliklere neden olabilir. Alzheimer hastalığı ilerledikçe, dil sorunları, karar verme zorlukları ve sosyal etkileşimde azalma gibi belirtiler artabilir.
Demans, genel bir terim olup, bilişsel yeteneklerdeki ciddi düşüşü ifade eder. Bu terim, bellek kaybı, dil sorunları, problem çözme yeteneğinde azalma gibi bir dizi semptomu içerir. Demans, farklı alt tipleri içerir, örneğin vasküler demans, frontotemporal demans gibi, bu da farklı nedenlere dayanabilir. Genel olarak, demanslı bireyler, zamanla tanıma, yönlendirme ve kişisel bakım gibi günlük yaşam aktivitelerinde zorlanabilirler.
Her ne kadar demans ve Alzheimer hastalığı genelde birbirleriyle ilişkilendirilse de, demans genel bir terimken Alzheimer sadece bir demans türüdür. Her iki durumun da belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve doğru tanı için bir uzmana başvurmak önemlidir.
Demansın Belirtileri ve Etkileri:
Demans belirtileri genellikle sinsi bir şekilde başlar ve zamanla artar. Demans hastaları teşhislerinde kendilerini fark etmekte zorlanabilirler çünkü durumu idrak edemeyerek inkar edebilirler. Bu yüzden demansın ilk tanısı hastanın en yakınlarında olan insanlar (eşleri, çocukları, anne ve babaları) fark edecektir. Bu belirtiler şu şekilde olabilir: En net şekilde hissedilecek belirti Bellek(hafıza) kaybıdır. Genellikle hastada yakın bellek kaybı olarak teşir eden bu durum kişinin gün içerisinde çaydanlığın altını kapatmayı unutma, gün içerinde yediği yemeği ve yemeğe ödediği parayı unutması, kapının üzerinde anahtarı unutması gibi günlük rutin işlerinde yakın hafıza kaybı yaşayacaktır. Bu tür bir hastalık belirtisi risksiz gelebilir ancak hastanın gün içerisinde yapacağı etkinlikler yakından takip edilmelidir çünkü bireyin kendisi ve yakınları için ciddi yaralanmalar ve ölüme kadar gidilebilecek durumlar oluşabilir. Bir diğer sorunsa hastanın yaşam kalitesini düşerecek konuşma ve yazma konusundaki dil becerilerinde sorunlar yaşaması olacaktır. Örnek olarak birey ekmek almak için gideceği markette ne alacağını hatırlamayabilir veyahut daha ciddi olarak iş hayatı ciddi şekilde olumsuz etkilenecektir yaptığı işlerde kendisini üstlerine ifade edemez ya da çalışma arkaşları ile arasında kuracağı diyologlarda eksiklikler yaşayacağından dolayı iş akışında zorlanma hissedecektir. Demans hastası birey alacağı kararlarda net olamayacaktır hatta hangi konuda karar alması gerektiğini bile süreç uzun olursa unutma ihtimali doğacaktır. Bu yüzden demans hastalarında karar verme güçlüğü yaygın belirtilerden birisidir. Şimdiye kadar olan bu etkilerin bir sonucu olarak demanslı birey sosyal izolasyon yaşayacaktır. Toplumdan kendisini istemese bile soyutlamak zorunda kalacaktır. Bu soyutlanma uzun süreli yalnız kalma hissiyle birlikte depresyon ve melankoli içine girmesine olanak sağlayacaktır. Demansla ilgili en önemli belirtilerden birisiyse motor yeteneklerde azalmadır. Bu çok ciddi bir sorundur çünkü hasta yemek yeme konusunda aksama, el yazısında istikrarsızlık, spor aktivitelerinin kaybolması,su içmekte zorlanmak gibi basit ve komplike fiziksel motor mecerileri demanslı bireyde azalarak zorlanır hale gelecektir.
Demansa Nasıl Yakalanır?
Demans hastalığı, birçok faktörün karmaşık etkileşimi sonucunda ortaya çıkan bir durumdur. Demansın gelişimi, genetik yatkınlık, çevresel etkenler ve yaşam tarzı faktörleriyle ilişkilidir. Ancak, demansın insan yaşamında yapılan bazı yanlışlarla ilişkilendirilen faktörleri şuan hala tam anlamıyla kanıtlanmasa bile ciddi araştırmalar sürdürülmektedir. Sigara içmek, düzensiz alkol tüketimi ve uyuşturucu kullanımı gibi zararlı alışkanlıklar, demans riskini artırabilir. Nikotin ve diğer zararlı maddeler, beyin sağlığını olumsuz etkileyebilir ve nörolojik bozukluklara zemin hazırlayabilir. Yetersiz ve dengesiz beslenme, özellikle önemli besin maddeleri eksikse, beyin fonksiyonlarını etkileyebilir. Örneğin, omega-3 yağ asitleri, antioksidanlar ve B vitaminleri bakımından zengin bir diyetin ihmal edilmesi demans riskini artırabilir. Yetersiz fiziksel aktivite, kan dolaşımını ve beyin sağlığını olumsuz etkileyebilir. Egzersiz, beyin hücrelerini koruyabilir ve demans riskini azaltabilir. Uzun süreli hareketsizlik, demans gelişimine katkıda bulunabilir. Yüksek şeker içeren diyetler ve işlenmiş gıdaların aşırı tüketimi, tip 2 diyabet riskini artırabilir. Diyabet, demans gelişimine zemin hazırlayabilir. Düzensiz uyku alışkanlıkları ve yetersiz uyku, beyin fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Uyku, hafıza konsolidasyonu ve beyin temizliği için önemlidir. Kronik stres, beyin sağlığını olumsuz etkileyebilir ve demans riskini artırabilir. Aynı zamanda, zihinsel aktivitelerle meşgul olmamanın, öğrenme ve bellek fonksiyonlarını zayıflatabileceği düşünülmektedir.İleri yaşlarda ortaya çıkabilen bağışıklık sistemini zayıflatıcı hastalıklar, demans riskini artırabilir. Bu hastalıklara karşı düzenli sağlık kontrolleri ve önleyici önlemler almak önemlidir.
Bu faktörler, demansın gelişimine katkıda bulunan olası yanlışlar arasında yer almaktadır. Ancak, unutulmamalıdır ki, demans çok faktörlü bir durumdur ve bir bireyin yaşam tarzı, genetik yatkınlığı ve diğer sağlık faktörleri bu süreçte etkileşim gösterir.
Demansın Tarihsel Keşfi ve Tedavisel Gelişimi
Demans hastalığının keşfi, 19. yüzyılın ortalarına dayanmaktadır. Ancak, Alzheimer hastalığının özellikle beyindeki plak ve nörofibriller yumakların keşfi, demansın nörolojik bir hastalık olduğunun anlaşılmasına katkıda bulunmuştur. Tedavi gelişiminde ise son yıllarda genetik araştırmalar ve ilaç tedavilerindeki yenilikler önemli bir ilerleme kaydetmiştir. Ancak, tam bir tedavi henüz bulunamamıştır.
Demansın Evreleri ve Tedavisi
Demans genellikle zaman içinde ilerleyen bir durumdur ve belirli evrelerle tanımlanır. Ancak her hasta farklıdır ve belirtiler bireyden bireye değişebilir. Aşağıda genel bir demans evreleme modeli inceleyebilirsiniz:
Erken Evre (Hafif Demans):
Hafif demansın belirtileri arasında sık unutkanlık bulunabilir. Özellikle yeni bilgileri öğrenme ve hatırlama zorluğu yaşanabilir.
Hasta, dikkatini toplamakta zorlanabilir ve odaklanma süresi kısalabilir. Günlük yaşam aktivitelerinde bazı hafif zorluklar ortaya çıkabilir, ancak hasta genellikle bağımsız yaşamını sürdürebilir.
Orta Evre (Orta Derecede Demans):
Bellek kaybı daha belirgin hale gelir ve hasta geçmiş olayları hatırlamakta zorlanabilir. Konuşma ve dil becerilerinde azalma hissedilebilir ölçüde gözlemlenecektir. Hasta, mekanları ve zamanı doğru bir şekilde algılamakta zorlanabilir. Birey günlük kolay işlemlerde zorlanacaktır bu nedenle hayatındaki temel günlük aktivitelerde bağımsızlık kaybı ortaya çıkacak ve demanslı birey yaşamını sürdürmede zorlanmalar yaşacaktır.
İleri Evre (Ağır Demans):
Hasta, yakın aile üyelerini ve temel kimlik bilgilerini unutabilir bu evrede hasta şiddetli kimlik kaybı yaşayacaktır ve hastanın yaşam kalitesinde azalma oluşacaktır. Yürüme, oturma ve diğer temel motor becerilerde azalma görülebilir bu azalma ise demanslı bireyin yaşamını oldukca zorlaştıracaktır destek alması gerekecektir.
Hasta, basit sözel ifadeleri anlamakta veya iletmekte zorlanabilir. Bu çok tehlikeli bir durumdur hastanın hayatında zorlanma yaşamasından da öte hasta dış dünyada tanımadığı insanlar tarafından süistimal edilecektir. Temel yaşam aktivitelerinde büyük ölçüde bağımlılık ortaya çıkabilir, hasta günlük bakımı(diş fırcalama, yemek yapma vb.) neredeyse tamamen kaybedebilir.
Son Evre (Terminal Demans):
Hasta, genellikle yatağa bağımlı hale gelir ve iletişim kurmak neredeyse imkansız hale gelir. Yutma güçlükleri ortaya çıkabilir, bu da beslenme ve sıvı alımını zorlaştırarak hastanın bağışıklık sisteminin çökmesi dahil ciddi sorunlar yaşayacaktır.Hasta genel olarak ciddi bir zihinsel ve fiziksel gerileme yaşar hayatına devam etmekte zorlanır. Son evre ölüm: Bu evre genellikle genel sağlık sorunlarından kaynaklanan komplikasyonlar nedeniyle ölümle sonuçlanabilir.
Demansın evreleri bireyden bireye farklılık gösterebilir ve bazı hastalarda belirli evreler atlanabilir veya hafifletilebilir. Bu evreler genel bir rehber sağlamaktadır ve bir sağlık profesyoneli tarafından değerlendirilmelidir. Evreler sizlere net bir sonuç vermez. Net bir sonuç için uzman bir doktora danışınız.
Demans Hastalığına İyi Gelen Yiyecekler:
Vitaminler ve gıda takviyeleri, genel olarak beyin sağlığını destekleyen ve antioksidan özelliklere sahip besinleri içerir. Ancak, belirttiğim bilgiler genel bilgilerdir ve her bireyin sağlık durumu farklı olduğu için, özellikle demans gibi kompleks bir durumda, bir sağlık profesyoneli ile konuşmak önemlidir. İşte demans hastalığına iyi gelebilecek bazı besinler ve takviyeler:
Balık yağı, keten tohumu yağı ve chia tohumları gibi kaynaklardan alınan omega-3 yağ asitleri, beyin sağlığını destekleyebilir. Bu yağlar, hafıza ve bilişsel fonksiyonları geliştirmeye yardımcı olabilir. Renkli meyve ve sebzelerde bulunan antioksidanlar, beyin hücrelerini serbest radikallerin zararlı etkilerinden koruyabilir. Özellikle yaban mersini, çilek, ıspanak gibi besinler antioksidan bakımından zengindir. Fındık, badem, ayçiçeği tohumu gibi E vitamini içeren besinler, antioksidan özelliklere sahiptir ve beyin sağlığını destekleyebilir. Turunçgiller, kivi, çilek gibi C vitamini içeren meyve ve sebzeler, bağışıklık sistemini güçlendirebilir ve antioksidan etkileriyle beyin sağlığını destekleyebilir. B vitaminleri, özellikle B6, B9 (folat) ve B12, beyin fonksiyonları için önemlidir. Yeşil yapraklı sebzeler, kahverengi pirinç, yumurta, süt ürünleri bu vitaminleri içerir. Et, tavuk, balık, yumurta gibi protein kaynakları, amino asitleri sağlayarak beyin fonksiyonlarını destekleyebilir.
Gıda Takviyeleri:
Omega-3 yağ asitleri, B vitaminleri ve antioksidanları içeren gıda takviyeleri, doktor gözetiminde kullanılabilir. Ancak, bu takviyelerin dozlarına ve etkileşimlerine dikkat edilmelidir.
Omega-3 yağ asitleri, B vitaminleri ve antioksidanları içeren gıda takviyeleri, doktor gözetiminde kullanılabilir. Ancak, bu takviyelerin dozlarına ve etkileşimlerine dikkat edilmelidir.
Unutulmamalıdır ki, beslenme ve takviyeler, demans hastalığının tedavisi değil, sadece belirtileri hafifletebilecek destekleyici faktörlerdir. Sağlıklı bir diyet, yaşam tarzı ve takviyeler konusunda bir sağlık profesyoneli ile görüşmek her zaman en iyi ve zaruri yöntemdir.
Ben napıyodum yaaa!!
Ben napıyodum yaaa!!